Di Tel-Tiel Aat

Demya piej ya a fi wah fiicha aatikl.
Fram Wikipidia

Di Tel-Tiel Aat
The Tell-Tale Heart

The Pioneer, Vol. I, No. I, Drew and Scammell, Filadelfia, Janiweri, 1843
Aata Edga Alan Puo
Konchri Yuunaitid Stiet
Languij Ingglish

Di Tel-Tiel Aat (The Tell-Tale Heart) a wah shaat tuori bai Amoerkan raita Edga Alan Puo (EAP), fos poblish ina 1843. I riliet bai wah aniem narieta uu endeva fi kanvins di riida bout di narieta saniti wails siehtaim a-diskraib wah moerda we di narieta komit. Di viktim ena wah oul man wid flimi-flimi piel bluu "volcha-yai", az di narieta kaal i. Di narieta emfasaiz di kierful kialkiulieshan a di moerda, kompliit wid dismembarin a di badi ina di baatob bifuo ih aid i anda di fluorbuod. Oltimetli, di narieta akshan rizolt ina mek ih ie wah tompin-tompin, we di narieta intoerprit az di ded man aat a-biit.

Di tuori eh-poblish fos ina Jiemz Rosl Lowil The Pioneer ("Di Payanier") ina Janiweri 1843. "Di Tel-Tiel Aat" noftaim kansida wah klasik a di Gatik fikshan jahra an a wan a Puo bes nuo shaat tuori.

Di pisifik muotivieshan fi moerda (saida frah di narieta iechrid a di oul man yai), di rilieshanship bitwiin narieta ah oul man, di jenda a di narieta, ah adaels ditiel lef anklier. Di narieta dinai se ih gat no fiilinz a iechrid ar rizentment fi di man uu, az ih stiet, "neba rang" di narieta. Di narieta alzwel dinai se ih kil sieka griid.

Kritikdem agiu se di oul man kuda eh wah faada figa, di narieta lanlaad, ar se di narieta wok fi di oul man az saabant, ah paravencha ih "volcha-yai" riprizent viel-op siikrit ar powa. Di ambiguiti ah lak a ditiel bout di tuu mien kiarikta tan ina kanchraas tu di pisifik plat ditieldem wa liidop tu di moerda.

Plat somari[change up | change up di source]

A chuu! Mi eh sik-sik bad-bad. Bot wamek yu se se mi laas kanchuol a mi main, wamek yu se mi mad? Yu kyaah si se mi ina ful kanchuol a mi main? I no klier se mi no mad? Az chuut, di siknis onggl mek mi main, mi fiilinz, mi sensdem chrangga, muo powaful. Espeshal mi sens a ierin komiin muo powaful. Mi kuda eh-ie soun we mi neba ie bifuo. Mi ie soun frah ebm; ah mi ie soun frah el!
Iloschrieshan bai Harry Clarke, 1919.

"Di Tel-Tiel Aat" a wah fos-poersn naritiv tel bai wah aniem narieta. Alduo deh insis se deh sien, di narieta sofa frah diziiz (noervosnis) we kaaz "uoba-akyuutnis a di sensdem".

Di oul man we di narieta lib wid, ab wah kloudi, piel, bluu yai laka "volcha", we dischres ah manipiuliet di narieta so moch sotel di narieta plat fi moerda im, no main ih insis se im di narieta lob di oul man ah neba fiil se di oul man eba rang im. Di narieta insis se dis kierful prisijan fi komit di moerda pruuv se ih kudn pasibl insien. Fi sebm nait, di narieta opm di duo tu di oul man ruum fi shain likl chengx a lait pah di "iivl yai." Ousomeba, di oul man volcha-yai aazwie shet, mek i impasibl fi "du di wok," so mek di narieta go foerda ina dischres.

Pah di iet nait, di oul man wiek afta di narieta an slip ah mek naiz, intarop di narieta naitli richual. Di narieta no jraa bak ah afta likl wail, ih disaid fi opm di lantan. Wah singgl tin rie a lait shain out ah lan prizakli pah di "iivl yai," fi riviil se i waid opm. Di narieta ier di oul man aat a-biit, an i onggl get louda ah louda. Dis ingkriis di narieta angzayati tu di paint we di narieta disaid fi schraik. Ih jomp ina di ruum ah di oul man baalout wan taim bifuo ih get kil. Di narieta den dismemba di badi ah aid di piisdem anda di fluorbuod, fi inshuor di kansiilment a aal sain a di kraim. Iibm so, di oul man skriimdem juurin di nait kaaz wah nieba fi ripuot tu poliis, uu di narieta invait iin fi luk rong. Di narieta kliem se di skriim deh ie ena kaa di narieta baalout ina naitmier ah se di oul man absent gaan a konchri. Kanfident se deh naago fain no evidens a di moerda, di narieta bring chier fi dem ah deh sidong ina di oul man ruum. Di chierdem pudong pah di sed spat we di badi kansiil; di poliis no sospek notn, ah di narieta shuo plezant ah hiizi fies.

Di narieta bigin fiil ankomfatebl ah nuotis wah ringin ina ih iez. So di ringing get louda ah louda, di narieta kangkluud se a di aatbiit a di oul man a-kom fram anda di fluorbuod. Di song ingkriis stedi-stedi tu di narieta, alduo di afisa dem no siim fi ier i. Terifai bai di voilent biitin a di aat ah kanvins se di afisadem awier a no onggl di aatbiit bot alzwel di narieta gilt, di narieta brokdong ah kanfes. Di narieta tel dem fi tierout di fluorbuod dem fi riviil di rimienz a di oul man badi.

Poblikieshan ischri[change up | change up di source]

"Di Tel-Tiel Aat" ina Di Payanier: Wah Litarari ah Kritikal Magaziin, piej 29.

"Di Tel-Tiel Aat" eh fos poblish ina Janiweri 1843 ina di inaagiural ishu a Di Payanier: Wah Litarari ah Kritikal Magaziin, wah shaat-laif Bastan magaziin edit bai Jiemz Rosl Lowil ah Rabat Kaata uu eh-lis az "proprayata" pah di front kova. Di magaziin eh- poblish ina Bastan bai Liilan ah Waitin ah ina Filadelfia bai Jruu ah Skiamel.

Puo mosi get onggl $10 fi di tuori[1]. Di arijinal poblikieshan eh-ingkluud wah epigraaf we kuot Enri Wadzwot Langfelo puoym "Saam a Laif".[2] Di tuori eh- rivaiz likl bit wen i ripoblish ina di 23 Aagos 1845 edishan a di Braadwie Joernal. Datde edishan omit fi Langfelo puoym bikaazn Puo eh-biliib se i eh-pliejaraiz. "Di Tel-Tiel Aat" eh-riprint nof muo taim juurin Puo laiftaim[3].

Analisis[change up | change up di source]

"Di Tel-Tiel Aat" yuuz wah anrilayabl narieta. Di egzaknis we di narieta rikount di moerda a di oul man, laka se di siniki wie ou deh exikyuut di kraim ena evidens a deh saniti, riviil deh monomienia ah paranaya. Di fuokos a di tuori a di poervers skiim fi komit di poerfek kraim[4]. Wan aata, Piej Bainom (Paige Bynum), asoert se Puo eh-rait di narieta ina wie we "lou di riida fi aidentifai wid di narieta"[5].

Di narieta a "Di Tel-Tiel Aat" jinarali asyuum fi bi wah man. Ousomeba, soh kritik eh-sojes se a maita uman a-nariet; no pronoun no yuuz fi klarifai wan wie ar teda[6]. Di tuori taat in medias res, opin wid kanvasieshan aredi a-gwaan bitwiin di narieta ah nex smadi uu no aidentifai ina heni wie. I spekiuliet se di narieta a-kanfes tu wah prizn waadn, joj, ripuota, dakta, ar (anakronisticali) wah saikayachris[7]. Ina heni kies, di narieta tel di tuori ina griet ditiel[8]. Wa fala a wah stodi ina tera bot, muo spisifikali, di memri a tera az di narieta a-ritel ivent frah di paas[9]. Di fos wod a di tuori, "Chuu!", a wah admishan a deh gilt, az wel az ashuorans a rilayabiliti[7]. Dis inchodokshan alzwel saab fi gien di riida atenshan[10]. Ebri wod kanchibiut tu di poerpos fi faawad di tuori, so egzemplifai Puo tiiri bout ou fi rait shaat tuori[11].

Di tuori jraib no bai di narieta insis se deh "inasent," bot bai deh insis pah deh saniti. Dis, ousomeba, self-dischoktiv, bikaa di atemp dem atemp fi pruuv deh saniti, dem a fuli admit se deh gilti a moerda[12]. Deh dinayal a insaniti bies pah deh sistimatik akshan ah deh prisijan, az deh provaid rashanal explinieshan fi irashanal bievia[8]. Dis rashanaliti, ousomeba, andamain bai deh lak a muotiv ("No abjek no de. No pashan no de."). Iibm so, deh se, di aidie a moerda "aant mi die ah nait"[12]. I difikolt fi fuli andastan di narieta chuu imuoshan bout di bluu-yai man kaaz a dis kanchadishan. I rait se "Sieh taim deh diskluoz diip saikalajikal kanfyuujan", a-refa tu di narieta ah di kament se "No abjek no de. No pashan no de" ah se di aidie a moerda "aant mi die ah nait"[13].

Di tuori fainal siin shuo di rizolt a di narieta fiilinz a gilt. Laka nof kiarikta ina Gatik fikshan, deh lou deh noervz fi diktiet deh niecha. No mata deh bes efoert fi difen deh akshan, deh "uova-akyuutnis a di sens dem"; we elp dem ie di aat a-biit anda di fluorbuod, a evidens se deh mad fi chuu[14]. Di gilt ina di narieta kiah si wen di narieta kanfes tu poliis se di badi a di oul man weh anda di fluorbuod. Iibm duo di oul man eh ded, di badi ah aat a di ded man stil siim fi aant di narieta ah kanvik dem a di ak. "Duo soch pruoses a riiznin ten fi kanvik di spiika a madnis, i no siim outa aada ef ih kompolshan fi kanfes", askaadn tu skala Aata Rabinsn (Arthur Robinson)[13]. Puo kantempareri dem maita welah eh-rimain a di kanchovoersi uoba di insaniti difens ina di 1840z[15]. Di kanfeshan kiah juu tu wah kansep deh kaal "Iluujan a chansparensi". Askaadn tu di "Insaiklopidia a Suoshal Saikalaji", "Puo kiarikta faals biliiv se soh poliis afisa kuda eh-sens ih gilt ah angzayati uoba wah kraim we ih komit, wah fier we oltimetli biga dan im ah kaaz im fi giop ihself anesiseri"[16].

Di narieta kliem fi ab wah diziiz we kaaz aipoersensitiviti. Simila muotiif yuuz fi Rajrik Osha (Roderick Usher) ina “Di Faal a di Ous a Osha” (The Fall of the House of Usher) (1839) ah ina "Do Kolokui a Monos ah Uuna” (The Colloquy of Monos and Una) (1841)[17]. I anklier stil, ef di narieta akchal ab akyuut-akyuut sens, ar ef a suoso imajineri. Fi biliiv se dis kandishan a chuu, di song wa ih kuda ie a di hen a di tuori maita no bi di oul man aat, bot detwach biikl. Di narieta fos admit se ih eh-ier detwach biikl ina di waal afta ih fraitn di oul man outa ih sliip. Askaadn tu syuupastishan, detwach biikl a sain a impendin det. Wan varayati a detwach biikl nak ih ed gens soerfis, prizyuumabl az paat a mietin richyual, wails adawandem imit tik-tik song[17]. Enri Dievid Toruo (Henry David Thoreau) eh-obzoerv ina wah 1838 aatikl se detwach biikl mek song simila tu aatbiit[18]. Di diskrepansi wid dis tiiri a dat di detwach biikl mek wah “yuunifaam fient” tik-tik song we wuda eh-kip kansistent pies bot az di narieta jraa kluosa tu di oul man di song get muo rapid ah louda we wudn eh-bi di rizolt a biikl[19]. Di biit-biit kuda iibm bi di song a di narieta uona aat. Altoernativ, ef di biit-biit a prodok a di narieta imajinieshan, a daade ankanchuol imajinieshan we liid tu deh uona dischokshan[20].

I alzwel pasobl se di narieta ab paranaid skitsofrenia. Paranaid skitsofrenik nof taim expiiriens aaditeri alusinieshan. Demya aaditeri alusinieshan komiin muo taim az vais, bot kiah alzwel bi song[21]. Di alusinieshan no niid fi diraiv frah spisifik suos adaels dah frah smadi ed, we a waneda indikieshan se di narieta a-sofa frah soch saikalajikal disaada[19].

Refrans[change up | change up di source]

  1. Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York: Harper Perennial, 1991. ISBN 0-06-092331-8, p. 201.
  2. Moss, Sidney P. Poe's Literary Battles: The Critic in the Context of His Literary Milieu. Southern Illinois University Press, 1969. p. 151
  3. ""The Tales of Edgar Allan Poe" (index)." eapoe.org. The Edgar Allan Poe Society of Baltimore: September 30, 2007.
  4. Kennedy, J. Gerald. Poe, Death, and the Life of Writing. Yale University Press, 1987. p. 132; ISBN 0-300-03773-2
  5. Bynum P.M. (1989) “Observe How Healthily – How Calmly I Can Tell You the Whole Story”: Moral Insanity and Edgar Allan Poe’s ‘The Tell-Tale Heart’. In: Amrine F. (eds) Literature and Science as Modes of Expression. Boston Studies in the Philosophy of Science, vol 115. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-94-009-2297-6_8
  6. Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. New York City: Checkmark Books, 2001: 234. ISBN 0-8160-4161-X
  7. 7.0 7.1 Benfey, Christopher. "Poe and the Unreadable: 'The Black Cat' and 'The Tell-Tale Heart'", in New Essays on Poe's Major Tales, Kenneth Silverman, ed. Cambridge University Press, 1993. ISBN 978-0-521-42243-7, p. 30.
  8. 8.0 8.1 Cleman, John. "Irresistible Impulses: Edgar Allan Poe and the Insanity Defense", in Bloom's BioCritiques: Edgar Allan Poe, edited by Harold Bloom. Philadelphia: Chelsea House Publishers, 2002. ISBN 0-7910-6173-6, p. 70.
  9. Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1998. ISBN 0-8018-5730-9. p. 394
  10. Meyers, Jeffrey. Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. Cooper Square Press, 1992. p. 101. ISBN 0-8154-1038-7
  11. Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1998. p. 394. ISBN 0-8018-5730-9
  12. 12.0 12.1 Robinson, E. Arthur. "Poe's 'The Tell-Tale Heart'" in Twentieth Century Interpretations of Poe's Tales, edited by William L. Howarth. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall Inc., 1971, p. 94.
  13. 13.0 13.1 Robinson, E. Arthur (1965). "Poe's "The Tell-Tale Heart"". University of California Press 19 (4): 369–378. 
  14. Fisher, Benjamin Franklin. "Poe and the Gothic Tradition", in The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe, edited by Kevin J. Hayes. Cambridge University Press, 2002. ISBN 0-521-79727-6, p. 87.
  15. Cleman, Bloom's BioCritiques, p. 66.
  16. Baumeister, Roy F.; Vohs, Kathleen D. (2007). Encyclopedia of Social Psychology. Thousand Oaks, Calif: Sage Publications, Inc.. p. 458. ISBN 9781412916707.  ISBN 9781452265681
  17. 17.0 17.1 Reilly, John E. "The Lesser Death-Watch and "'The Tell-Tale Heart' Archived December 18, 2009, at the Wayback Machine", in The American Transcendental Quarterly. Second Quarter, 1969.
  18. Robison, E. Arthur. "Thoreau and the Deathwatch in Poe's 'The Tell-Tale Heart'", in Poe Studies, vol. IV, no. 1. June 1971. pp. 14–16
  19. 19.0 19.1 Zimmerman, Brett (1992). ""Moral Insanity" or Paranoid Schizophrenia: Poe's "The Tell-Tale Heart"". Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature 25 (2): 39–48. 
  20. Eddings, Dennis W. "Theme and Parody in 'The Raven'", in Poe and His Times: The Artist and His Milieu, edited by Benjamin Franklin Fisher IV. Baltimore: The Edgar Allan Poe Society, 1990. ISBN 0-9616449-2-3, p. 213.
  21. Zimmerman, Brett. “‘Moral Insanity’ or Paranoid Schizophrenia: Poe's ‘The Tell-Tale Heart.’” Mosaic: A Journal for the Interdisciplinary Study of Literature, vol. 25, no. 2, 1992, pp. 39–48. JSTOR 24780617.

Extoernal lingk[change up | change up di source]